1. trongkhanh102

    trongkhanh102Thành Viên Cấp 1

    Tham gia ngày:
    26 Tháng ba 2016
    Bài viết:
    32

    Toàn Quốc Cây lá cẩm tím - bột lá cẩm - chợ quê

    Thảo luận trong 'Linh tinh' bắt đầu bởi trongkhanh102, 23 Tháng năm 2018.

    Cẩm là cây có nhiều công dụng như làm thuốc, làm phẩm màu v.v... Ở Việt Nam, cành lá của cây này đã được biết đến như một vị thuốc nam. Trong y học cổ truyền, Cẩm được dùng trị lao phổi, khái huyết, ho nôn ra máu, viêm phế quản cấp tính, ỉa chảy, lỵ, ổ tụ máu, bong gân

    Tại Trung Quốc, Cẩm là dược liệu có vị đắng, tính bình, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu thũng, chỉ huyết, chữa viêm họng, thấp khớp, nhiễm trùng đường tiết niệu, kinh phong ở trẻ em, lao hạch, mụn nhọt. Theo “Danh lục các loài thực vật Việt Nam”, 2005, thì chi Peristrophe Nees có 4 loài, trong đó chỉ có loài Cẩm (P. bivalvis (L.) Merr.) ở Bắc Bộ và loài Kim loung nhuộm (P. montana (Wall.) Nees) ở Nam Bộ được coi là cây nhuộm màu. Ngoài ra, Cẩm còn được các dân tộc thiểu số phía Bắc dùng để nhuộm xôi nhiều màu trong những ngày lễ tết. Trong tình hình hiện nay số người bị ngộ độc thực phẩm do lạm dụng chất màu tổng hợp ngày càng gia tăng, làm ảnh hưởng xấu tới sức khoẻ của con người. Vì vậy mà xu hướng chung của thế giới là tìm kiếm và chiết tách các chất màu tự nhiên có thể sử dụng trong công nghiệp thực phẩm từ nguyên liệu thực vật hoặc bán tổng hợp. Trong quá trình điều tra tri thức và kinh nghiệm sử dụng các cây nhuộm màu thực phẩm ở nước ta, Lưu Đàm Cư và cộng sự cho biết, hệ thực vật Việt Nam có tiềm năng lớn về các loài cây dùng để nhuộm màu cho thực phẩm, hiện mới chỉ phát hiện 112 loài thuộc 48 họ. Nhiều loài cây có thể sử dụng tốt để nhuộm màu thực phẩm như: các loại bánh, xôi, nước giải khát, rượu... Từ lâu Cẩm đã được coi là cây nhuộm màu thực phẩm, nhưng hầu như chưa được quan tâm nghiên cứu. Mặt khác, hàm lượng chất màu tím trong cành lá Cẩm lại tương đối cao. Vì vậy, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu về các đặc điểm sinh học, kỹ thuật trồng, quy trình chiết tách chất màu và thành phần hoá học của phẩm màu tím chiết từ cành lá Cẩm. Dưới đây là những kết quả nghiên cứu ban đầu.

    Phương pháp nghiên cứu

    Đối tượng nghiên cứu của chúng tôi là cây Cẩm (Peristrophe bivalvis (L.) Merr., syn. P. roxburghiana (Schult.) Bremex.) được trồng tại xã Mường Khương, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai.

    Phương pháp điều tra

    Ngoài các phương pháp truyền thống trong nghiên cứu thực vật và tài nguyên thực vật, đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu thực vật dân tộc học để thu thập tri thức và kinh nghiệm sử dụng cây nhuộm màu thực phẩm của các cộng đồng dân tộc thiểu số, trong đó có cây Cẩm.

    Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm

    + Chiết tách chất màu từ cây Cẩm theo “Phương pháp nghiên cứu hoá học cây thuốc”.

    + Hàm lượng chất màu tổng số của phẩm màu tím chiết từ cây Cẩm được biểu thị bằng chỉ số hấp thụ ở bước sóng 583nm (Đo trên máy quang phổ tử ngoại-khả kiến).

    + Sử dụng các phương pháp nghiên cứu định tính sau:

    - Sắc ký lớp mỏng (TLC) với các thuốc thử khác nhau.

    - Các phương pháp phân tách hoá học như sắc ký cột trên các chất hấp phụ khác nhau như silicagel, sephadex LH-20, rửa giải chất với dung môi hữu cơ để phân nhóm, phân tách một số thành phần chính của phẩm màu.

    - Sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC), phổ khối (MS) và phổ phá mảnh MS/MS.

    Kết quả nghiên cứu

    Đặc điểm sinh học

    Loài Cẩm (Peristrophe bivalvis (L.) Merr., syn. P. roxburghiana) thuộc họ Ô rô (Acanthaceae) - cây cỏ, lâu năm, cao khoảng 30 - 60cm, cành non có lông về sau nhẵn, thân thường 4 cạnh, có rãnh dọc sâu. Lá đơn, mọc đối; hình bầu dục hay trứng hoặc thuôn mũi giáo, thường có bớt màu trắng ở dọc gân; kích thước 2 - 10cm x 1,2 - 3,6cm; hai mặt có lông hay không, gốc lá thuôn nhọn; chóp lá nhọn hay có khi có mũi hay hơi tù tròn. Cụm hoa chùm ở ngọn hay nách lá, chùm ngắn; lá bắc cụm hoa thường hình trứng. Đài 5 răng đều dính nhau ở nửa dưới, kích thước ngắn hơn lá bắc hoa. Tràng màu tím hay hồng, phân 2 môi, môi dưới có 3 thuỳ cạn, ống hẹp kéo dài. Nhị 2, thò ra khỏi ống tràng. Bầu 2 ô, mỗi ô 2 – nhiều noãn. Hàng năm, Cẩm ra hoa vào tháng 10 –11.

    Cẩm thuộc loại cây ưa ẩm và ưa bóng, nhưng không chịu úng, thường mọc ở ven rừng núi đá vôi ẩm, gần bờ suối và được trồng dưới tán các cây ăn quả, bên cạnh các nguồn nước. Cây sinh trưởng mạnh vào xuân hè, có hoa vào mùa thu. Vào cuối mùa thu khi nhiệt độ xuống thấp và ít mưa cây bắt đầu bị rụng lá và vào mùa đông thì cây hầu như không còn lá. Cây Cẩm có vùng phân bố tương đối rộng, phân bố rải rác ở hầu hết các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta như: Lạng Sơn, Tuyên Quang, Hà Giang, Yên Bái, Lào Cai, Lai Châu, Hoà Bình… Hiện nay hiếm khi gặp cây Cẩm mọc hoang dại, để thuận tiện cho việc sử dụng, người dân ở các địa phương trên chỉ trồng 1 - 2m 2 ngay trong vườn nhà hoặc trên nương rẫy.

    Sự đa dạng của loài Cẩm

    Kết quả điều tra cho thấy, tại huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai có gặp 4 dạng Cẩm khác nhau (Cẩm đỏ, 2 dạng Cẩm tím và Cẩm vàng). Hiện nay, Cẩm đỏ và tím được trồng. Riêng Cẩm vàng còn mọc hoang nên được gọi là Cẩm dại, người dân địa phương không sử dụng dạng Cẩm này. Cây Cẩm chủ yếu được nhân giống bằng cành, hiện tại chưa phát hiện cây con từ hạt. Chúng tôi cho rằng sự đa dạng ở mức độ dưới loài của cây Cẩm về mặt khoa học là một vấn đề rất lý thú và đáng được quan tâm nghiên cứu sâu hơn.

    Tên của 4 dạng Cẩm khác nhau được các dân tộc thiểu số tại Mường Khương đặt theo công dụng, màu sắc của dịch chiết, theo hoa văn trên mặt lá, theo hình dạng hay màu sắc của lá hoa. Cả 4 dạng Cẩm này đều thuộc loài Peristrophe bivalvis (L.) Merr., nhưng lại có một số đặc điểm hình thái khác nhau và cho màu dịch chiết cũng khác nhau. Các đặc điểm này được trình bày tại bảng 1
     

Chia sẻ trang này